Las leiçons del mèstre Bèc

Diluns passat nos daissèt un autre dels grands: l'intellectual, l'escrivan, lo filològ, lo militant occitanista Pèire Bèc. Als sieus 92 ans, Bèc representa una figura clau non solament de l'occitanisme del sègle XX, mas tanben de la lingüistica catalana, de las relacions occitanocatalanas e de la romanistica en general. Pròva de la transcendéncia de la siá figura es que lo govèrn catalan li autregèt lo primièr Prèmi Robèrt Lafont l'an 2010, liurat pel Vice-president de la Generalitat de Catalonha de l'epòca, Josep-Lluís Carod-Rovira, e l'exsecretari de Politica Lingüistica, Bernat Joan.

Malgrat la dimension extraordinària de Bèc, la nòva de la siá mòrt es passada, malastrosament, tròp inapercebuda dels dos costats dels Pirenèus. Aquesta es la rason d'aqueste article: far un pichòt omenatge, que servisca a l'encòp per difondra la vertadièra figura de Bèc e per explicar perqué la siá òbra es tanben capitala per la lingüistica catalana. 

Aital coma o disiam, Bèc èra d'aquela mena d'intellectuals umanistas que tocavan fòrça botons, totjorn amb una precision de relotgièr soís. Un òme de letras integral, medievalista e especialista de la literatura dels trobadors, escrivan de poesia e pròsa, president de l'Institut d'Estudis Occitans pendent 18 ans, President d'Onor de l'Acadèmia Occitana – Consistòri del Gai Saber, romanista convencut, autor de mai d'un vintenat d'òbras entre literàrias e academicas. De las siás òbras, ne soslinhariái lo sieu Manual practic de filologia romanica (1973) o La lenga occitana (1963), que son encara uèi d'òbras de referéncia basica. Cal remembrar Bèc, tanben, per èsser un dels eretièrs e continuators dels trabalhs d'estandardizacion de la lenga occitana, endralhats per Loís Alibèrt pendent la primièra mitat del sègle XX. Mas Bèc non trabalhèt pas sol l'estandardizacion de la lenga, mas qu'o faguèt, justament, al costat d’autors coma Robèrt Lafont –lo sieu amic e companh de lutas a qui, siam clars, França a volgut calar e, encara uèi, cinc ans après la siá mòrt, li deu tanben un omenatge e una reconeissença coma cal.

Una de las vinculacions de Bèc amb Catalonha es la Val d'Aran. En acòrd amb la siá volontat de contribuir a un procès d'estandardizacion e de normalizacion de la lenga occitana, l'an 1982 Bèc foguèt un dels tres lingüistas que faguèt partida de la Comission de Normalizacion Lingüistica de l'Aranés, qu'establiguèt las nòrmas ortograficas de la varietat aranesa, oficializadas lo 1983. Mai recentament, fa qualques meses, Bèc aviá acceptat de participar a la constitucion de l’Institut d’Estudis Aranesi, coma nòu organisme academic de la lenga. Per malastre, la siá mòrt, li empacharà de veire realizat aqueste procès. 

Mas lo prigond ligam de Bèc amb Catalonha e la lingüistica catalana va plan mai al delà de la siá collaboracion amb l'estandardizacion de la varietat aranesa. Se tracta d'una vinculacion militanta, òc, mas tanben academica e scientifica, que la màger part de lingüistas catalans de uèi encara desconeisson o non an pres pro en consideracion. Bèc èra un grand coneisseire de la lenga catalana e non ne volguèt jamai demorar a costat. Sens anar mai luènh, per exemple, l'òbra de Bèc prepausa una solucion per ensajar de resòlvre lo famós –fals– debat sus l'apartenença del catalana a la familha de las lengas iberoromanas o de las galloromanas. A las annadas 70, Bèc afirmava "Es malaisit, en mai, de separar lo catalan de l'occitan se non fasèm çò meteis amb lo gascon que (...) presenta una originalitat vertadièrament remarcabla. Sembla quitament que lo catalan siá mai dirèctament accessible a un occitanofòn  mejan que cèrts parlars gascons coma los de las Landas e dels Pirenèus. Tot classament, de fait, es arbitrari e depend dels critèris triats. Tot ven mai simple s'inscrivèm lo catalan, coma o fasèm nosautres, dins l'ensems occitanoromanic mai flexiblament definit e intermediari, per definicion, entre lo galloromànic pròpriament dit (lenga d'oîl) e l'iberoromanic (espanhòl e portugués).". Es a dire, lo catalan e l'occitan formarián un sol diasistèma lingüistic pròpri, nomenat occitanoromanic o occitanocatalan. Per Bèc, l'estudi dels parlars occitans deviá anar, tanben, intimament ligat a l'estudi dels parlars catalans. Aital coma o disiam, tot fa a pensar que, fins auèi, las paraulas de Bèc non an pro retronit encara dins las facultats de filologia catalana dels Païses Catalans, ont l'estudi de l'occitan demòra completament anecdotic. Cossí es possible que fabriquem de filològs catalans que coneisson a pro pena l'existéncia de l'occitan, al delà de la lenga dels trobadors e encara..?

Mas açò non es pas nòu. Fa gaireben trenta cinc ans, lo tanben grand lingüista e dialectològ catalan Joan Veny escriviá "Dins lo domeni lingüistic, per contra, es estat desparièr, car òm non a pres totjorn en consideracion la valor comparativa de l'occitan, tan ancian coma modèrn, per afrontar los problèmas diacronics de la nòstra lenga. (...) Voldriái soslinhar que non se pòt bastir una lingüistica istorica (las originas del catalan, l'inventari etimologic, una gramaticiana istorica) d'esquina a l'occitan. Dins aqueste domeni, non nos podèm barrar en cò nòstre, mas cal obrir de fenèstras cap a l'exterior e, quand l'exterior es l'espaci occitan, cal que sián de fenestrals perque, quand mai de lum intrarà, nos sentirem guidats amb mai de seguretat per çò qu'es de las nòstras recèrcas diacronicas e las perspectivas seràn mai interessantas". Veny se planhiá basicament a rapòrt dels estudis diacronics. Ieu aniriái un pauc al delà e diriái que non podèm contunhar de formar de filològs catalans que desconegan del tot la lenga occitana: es urgent que los estudis de filologia catalana incorpòren l'estudi de l'occitan ancian e modèrn coma una "valor comparativa, per afrontar los problèmas diacronics e sincronics de la nòstra lenga". Una granda partida dels debats lingüistics e academics qu'avèm uèi en cò nòstre se poirián resòlvre fòrça melhor se se faguèsse un còp d'uèlh a l'occitan, la nòstra lenga bessona. E çò meteis pels estudis de l'occitan. 

Aquela, segurament, seriá una de las grandas leiçons que nos caldriá aprene del mèstre Bèc. Soi segur que se Bèc aguèsse viscut qualques quilomètres mai al sud, seriá estat un dels savis homenots de Josep Pla. Mas a l'epòca de Pla, sabètz, las frontièras que nos impausavan pesavan fòrça. Ara, totun, avèm lo rèpte de las far tombar. Lafont, Bèc e Veny segur que nos mercejaràn. 

• Xarxes socials
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 
• Envia l'article
• Imprimeix l'article
• Converteix a PDF

Tweet

 

Peire Bèc representa una figura clau non solament de l'occitanisme del sègle XX, mas tanben de la lingüistica catalana